1| Sentencje i strzały

1.

Próżnowanie jest początkiem wszelkiej psychologii. Jakże to? czyżby psychologia była - zdrożnością?

2.

I najodważniejszy z nas jedynie rzadko ma odwagę być tym, co w istocie jest mu  w i a d o m e...

3.

By żyć samotnie, trzeba być zwierzęciem lub bogiem¹ - powiada Arystoteles². Brakuje trzeciej ewentualności: trzeba być oboma -  f i l o z o f e m...

4.

"Wszelka prawda jest prosta." - Czy nie jest to złożonym kłamstwem? -

5.

Raz na zawsze chcę niejednego n i e  wiedzieć. - Mądrość wyznacza granice również poznaniu.

6.

W swej dzikiej naturze człowiek najlepiej wypoczywa od swej nienaturalności, od swej duchowości...

7.

Jakże to? czyżby człowiek był jedynie pomyłką Boga? czy też Bóg jedynie pomyłką człowieka? -

8.

Z e   s z k o ł y   w o j e n n e j   ż y c i a. - Co mnie nie zabija, to czyni mnie potężniejszym.

9.

Pomagaj sobie samemu: wtedy każdy ci jeszcze dopomoże. Zasada miłości bliźniego.

10.

Oby nie tchórzyć wobec swych postępków! oby ich potem nie opuszczać! - Wyrzuty sumienia są nieprzyzwoitością.

11.

Czy  o s i o ł  może być tragiczny? - Czy może być tragiczne, że ktoś ginie pod ciężarem, którego nie potrafi ani udźwignąć, ani zrzucić?... Przypadek filozofa.

12.

Jeśli mamy  p o w ó d, by żyć, to ułożymy się niemal każdym  s p o s o b e m, w jaki przyjdzie nam żyć. - Człowiek nie dąży do szczęścia; jedynie Anglik to czyni.

13.

Mężczyzna stworzył kobietę - z czegóż? Z żebra swego boga - swego "ideału"...

14.

Cóż to? szukasz? chciałbyś się udziesięciokrotnić, ustokrotnić? szukasz zwolenników? - Szukaj zer! -

15.

Ludzi pośmiertnych - na przykład mnie - gorzej się rozumie, ale lepiej  s ł y s z y  niż ludzi, którzy są na czasie. Ściślej: nigdy nie jesteśmy rozumiani - i  s t ą d  nasz autorytet...

16.

M i ę d z y   n i e w i a s t a m i. - "Prawda? Och, pani nie zna prawdy! Czyż nie jest ona zamachem na nasze wszelkie pudeurs³?" -

17.

Oto artysta, jakiego lubię, skromny w swych potrzebach: w istocie pragnie tylko dwu rzeczy, swego chleba i swej sztuki - panem et  C i r c e n⁴...

18.

Kto swej woli nie potrafi wkładać w rzeczy, ten wkłada w nie przynajmniej sens: czyli wierzy, że jest w nich już jakaś wola (stanowi to zasadę "wiary").

19.

Jakże to? wybraliście cnotę i wypiętą pierś, a zarazem żwawo wypatrujecie korzyści człowieka bez skrupułów? - Wybierając cnotę,  r e z y g n u j e   s i ę  z "korzyści"... (antysemicie na drzwiach).

20.

Doskonała niewiasta popełnia książkę tak, jak popełnia niewielki grzech: na próbę, mimochodem, oglądając się, czy ktoś nie zauważył i  ż e b y  ktoś zauważył...

21.

Wdawać się jedynie w sytuacje, w których nie można mieć pozornej cnoty, w których raczej, jak linoskoczek, albo człowiek spada, albo stoi - albo uchodzi...

22.

"Źli ludzie nie mają pieśni." - Jak to możliwe, że Rosjanie mają pieśni?

23.

"Niemiecki duch": od osiemnastu lat contradictio in adiecto⁵.

24.

Szukając początków, staje się człowiek rakiem. Historyk patrzy wstecz; w końcu również  w i e r z y  wstecz.

25.

Zadowolenie chroni nawet przed przeziębieniem. Czy kiedykolwiek przeziębiła się kobieta, która miała poczucie, że jest dobrze ubrana? - Przyjmuję, że była lekko ubrana.

26.

Nie ufam systematykom i schodzę im z drogi. Wola, by zbudować system, jest niedostatkiem prawości.

27.

Kobietę uważa się za głęboką - dlaczego? ponieważ nigdy nie można jej zgłębić. Kobieta nie jest jeszcze nawet płytka.

28.

Gdy kobieta ma męskie cnoty, trzeba zmykać; gdy nie ma męskich cnót, sama zmyka.

29.

"Ile miało niegdyś sumienie do gryzienia? i jak zdrowe miało zęby? - A dziś? czego mu brakuje?" - pytanie dentysty.

30.

Rzadko ulega człowiek pośpiechowi tylko jeden raz. Za pierwszym razem zawsze robi zbyt dużo. Dlatego zwykle ulega pośpiechowi jeszcze drugi raz - a wówczas robi zbyt mało...

31.

Robak się zwija, gdy go nadepną. To roztropne zachowanie. Zmniejsza dzięki niemu prawdopodobieństwo, że go ktoś znów nadepnie. W języku moralności:  p o k o r a. -

32.

Zdarza się nienawiść do kłamstwa i udawania, której źródłem jest drażliwe pojęcie honoru; zdarza się podobna nienawiść, której źródłem jest tchórzostwo, gdyż Boże przykazanie  z a k a z u j e  kłamstwa. Zbyt tchórzliwy, by kłamać...

33.

Jak niewiele trzeba do szczęścia! Dźwięku dud. - Bez muzyki życie byłoby błędem. Niemiec wierzy, że nawet Bóg śpiewa pieśni.

34.

"On ne peut penser et écrire qu'assis"⁶ (G. Flaubert)⁷. - Mam cię, nihilisto! Przesiadywanie jest właśnie  g r z e c h e m  przeciwko Duchowi Świętemu. Wartość mają jedynie te myśli, które człowiek  w y c h o d z i ł.

35.

Zdarzają się przypadki, gdy przypominamy konia, my psychologowie, i wpadamy w niepokój: widzimy przed sobą swój cień i stajemy się chwiejni. By w ogóle widzieć, psycholog musi odwrócić wzrok od  s a m e g o   s i e b i e.

36.

Czy my, immoraliści⁸, czynimy  s z k o d ę  cnocie? - Równie niewielką jak anarchiści władcom. Którzy znów mocno siedzą na swym tronie, dopiero gdy ich postrzelono. Morał:  n a l e ż y   p o s t r z e l i ć   m o r a l n o ś ć.

37.

Biegniesz na  p r z e d z i e? - Czy robisz to jako pasterz? bądź jako ktoś wyjątkowy? Trzecią ewentualnością byłby zbieg... P i e r w s z a  kwestia sumienia.

38.

Czy jesteś autentyczny? czyś jeno aktorem? Reprezentantem? czy reprezentowanym? - Na koniec będziesz niczym więcej jak podrobionym aktorem... D r u g a  kwestia sumienia.

39.

Mówi  r o z c z a r o w a n y. - Szukałem wielkich ludzi, zawsze znajdowałem jedynie małpiarzy ideału wielkiego człowieka.

40.

Czy jesteś kimś, kto się przygląda? czy kimś, kto przykłada swej ręki - czy kimś, kto odwraca spojrzenie, kto idzie skrajem?... T r z e c i a  kwestia sumienia.

41.

Czy chcesz iść razem z innymi? czy iść na przedzie? czy iść dla siebie samego?... Człowiek musi wiedzieć,  c z e g o  chce oraz  ż e  chce. C z w a r t a  kwestia sumienia.

42.

To były szczeble dla mnie, po nich wstępowałem - dlatego ponad nie musiałem zdążać. A one myślały, że chcę po nich przejść w stan spoczynku...

43.

I cóż, że racja jest  p o   m o j e j  stronie! Mam zbyt wiele racji. - A kto dziś się śmieje, ten śmieje się ostatni.

44.

Formuła mojego szczęścia: "tak", "nie", linia prosta, cel...

1. Arystoteles, Polityka, 1253a: "(...) człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, taki zaś, który z natury, a nie przez przypadek żyje poza państwem, albo jest nadludzką istotą, albo nędznikiem (...)".

2. Arystoteles -- 384 - 322 p.n.e. Grecki filozof, myśliciel i uczony, zajmujący się niemal wszystkimi ówczesnymi dyscyplinami naukowymi. W 335 p.n.e. otworzył w Atenach własną szkołę filozoficzną. Jako filozof, oparł teorię poznania na połączeniu realizmu pojęciowego z empiryzmem, stworzył również koncepcję ontologiczną (każda rzecz składa się z biernej materii, oraz formy kształtującej tą materię). Teorię przyczynowości Arystoteles wyraził za pomocą koncepcji 4 przyczyn: materialnej, formalnej, sprawczej i celowej. Poza filozofią Arystoteles zajmował się również biologią, logiką, psychologią, etyką. Stworzył wiele teorii i metod naukowych, które wywarły ogromny wpływ na dalszy rozwój nauki.

3. Pudeurs  (fr.) - Wstydliwości.

4. Panem et Circen  (łac.) - Chleba i igrzysk.

5. Contradictio in adiecto  (łac.) - Sprzeczność w terminach.

6. On ne peut penser et écrire qu'assis  (fr.) - Tylko siedząc, można myśleć i pisać.

7. Gustav Flaubert -- 12 XII 1821 Rouen - 8 V 1880 Croisset. Francuski pisarz, przerwał studia prawnicze na skutek śmierci ojca i ciężkiej choroby, przeżył wieloletni burzliwy romans z poetką Louise Colet, po podróżach do Grecji, na Bliski Wschód, do Egiptu i północnej Afryki zamieszkał w samotni w Croisset poświęcając się pisarstwu, prowadził ożywioną korespondencję o dużych walorach literackich i poznawczych, wydaną w 9 tomach w latach 1887 i 1926-1930. Łączył realizm społeczno-obyczajowy z trafną i subtelną analizą psychologiczną, wielki sukces powieści Pani Bovary (1857) oskarżonej przez katolickich konserwatystów o niemoralność, w powieści historycznej Salammbo (1862) sięgnął do dziejów Kartaginy w oparciu o studia archeologiczne, elementy autobiograficzne zawiera Edukacja sentymentalna (1849), niedokończona powieść Bouvard i Pecuchet (1881), Trzy powieści (1877), studium teologiczno-filozoficzne Kuszenie Świętego Antoniego (1874).

8. Immoralizm  (łac. im = nie + moralis = obyczajowy, obyczajny) - pogląd kwestionujący istniejące systemy etyczne i wzorce moralne, czasami wiążący się z żądaniem unieważnienia wszelkich wartości i postulatem stworzenia nowej etyki w miejsce starej. W skrajnym immoralizmie - zwanym niekiedy amoralizmem - domaga się w ogóle zniesienia wszelakiej etyki i moralnych ograniczeń jednostki. Typowym przykładem immoralizmu była filozofia Nietzschego, psychologia behawioralna oraz behawioryzm Skinnera.